αϊ Τρύφωνας

Παρασκευή, 31 Ιανουάριος 2014 19:47 διαχειριστής
Εκτύπωση

-          πού είσαι αϊ Τρύφωνα;

-          εδώ είμαι, αλλά απ΄τα σταφύλια δεν φαίνομαι. (σελ. 264)

 

“Ας έρθ’ τ’ Αϊ Τρύφου η μέρα πρώτα, κι απέει πιάν’ς του σβανά στου χέρι σ’”

 

αι τρυφωνας

Την πρώτη Φεβρουαρίου τιμά η Εκκλησία μας τη μνήμη του Αγίου Τρύφωνα, που έχει καθιερωθεί στην εθιμική λατρεία ως ο προστάτης των αμπελουργών.

Ο Άγιος Τρύφωνας γεννήθηκε στη Λάμψακο, παραλιακή πόλη της Φρυγίας, και μαρτύρησε το 249 μ.Χ., όταν αυτοκράτορας του Ρωμαϊκού κράτους ήταν ο Δέκιος, στη Νίκαια της φρυγικής Βιθυνίας. Η περιοχή ήταν ξακουστή για τους αμπελώνες της όπως και όλα τα παράλια της Προποντίδας. Εκεί βρίσκονταν πόλεις που φημίζονταν για την αφθονία των κρασιών τους: η Ραιδεστός, η Κύζικος και η περιοχή της Βιθυνίας με τα κρασιά της Τρίγλειας, της Κίου, της Νίκαιας. Ο Άγιος πολιούχος της Νίκαιας συνδέεται λοιπόν καταρχήν με την άμπελο και τον οίνο λόγω ...προέλευσης από περιοχή παραγωγής οίνων ποιότητος, αφού λίγες ήταν οι βυζαντινές επαρχίες, που μπορούσαν να καυχηθούν για τον οίνο τους τόσο όσο οι περιοχές της Προποντίδας.

Πανάρχαιες αντιλήψεις για τη βλάστηση και τη γονιμότητα βρήκαν πιθανότατα στέγη στον εορτασμό του Μεγαλομάρτυρα Τρύφωνα, την πρώτη του Φεβρουαρίου. Οι γεωργοί και ειδικά οι αμπελουργοί προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την προστασία των θεϊκών δυνάμεων πριν αρχίσουν το κλάδεμα. Όταν επεκράτησε ο Χριστιανισμός και τα παλιά λατρευτικά στοιχεία απαγορεύτηκαν, εκείνα επιβίωσαν ...κουκουλωμένα κάτω από το μανδύα της νέας θρησκείας. Ο Άγιος, εξειδικευόμενος, επωμίσθηκε το ρόλο του προστάτη των αμπελουργών κατά κύριο λόγο.

Η λατρεία του Αγίου Τρύφωνα
Ο Άγιος Τρύφωνας λοιπόν, από τη Λάμψακο της Φρυγίας, καθιερώθηκε ως Άγιος προστάτης των αμπελουργών, κρατά κλαδευτήρι και έχει σημαντικές αποτρεπτικές δυνάμεις κατά των ποικίλων εχθρών που ενεργούν βλαπτικά στα αμπέλια, στα δενδροκηπευτικά και τους αγρούς

Η λαϊκή παράδοση συνδέει τον Άγιο με τα αμπέλια και τους αμπελουργούς μέσω ευρύτατα διαδεδομένης στο βαλκανικό χώρο αφήγησης. Σύμφωνα με μια παραλλαγή ο Άγιος Τρύφωνας κλάδευε το αμπέλι του αδιαφορώντας για τις αντίθετες υποδείξεις της Παναγίας και έκοψε τη μύτη του. Η φράση - κλειδί “κλαδεύω έτσι κι όχι έτσι, είπε κι έκοψε τη μύτη του” συνοδεύεται από χειρονομία χαρακτηριστική της τεχνικής του κλαδέματος, χωρίς την οποία ο ακροατής αδυνατεί να αντιληφθεί πώς ακριβώς ακρωτηριάσθηκε ο Άγιος. Με αυτήν την “τεχνολογική αφήγηση” εξηγείται η λατρευτική αποχή από την εργασία στ’ αμπέλια που τηρούν όλοι οι αμπελουργικοί πληθυσμοί. Την απαγόρευση εκφράζουν ρητά οι Στενημαχίτες : “Ας έρθ’ τ’ Αϊ Τρύφου η μέρα πρώτα, κι απέει πιάν’ς του σβανά στου χέρι σ’”. Η πρώτη του Φεβρουαρίου αποτελεί στη λαΪκή συνείδηση το θεσμοθετημένο χρονικό ορόσημο που σηματοδοτεί την αρχή του κλαδέματος και το οποίο ακολουθούν διαδοχικές αμπελουργικές φροντίδες. Είναι λοιπόν φυσικό να προσπαθούν οι αμπελουργοί να προστατέψουν με κάθε τρόπο το ευαίσθητο αμπέλι τους κατά την τόσο κρίσιμη αυτή χρονική στιγμή.

Κατεξοχήν αγροτική η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, χαράσσει κύκλο εορταστικό στο μακεδονικό αμπελώνα, στον οποίο συναντώνται διάφορες κατά τόπους λατρευτικές συνήθειες. Οπως προστάζουν τα έθιμά τους τιμούν τον Άγιο οι γηγενείς, οι ντόπιοι κάτοικοι στις αμπελουργικές περιοχές της Νάουσας, της Γουμένισσας, του Αμυνταίου καθώς και οι προσφυγικοί πληθυσμοί από την Ανατολική Ρωμυλία στη Γέφυρα (Σωζοπολίτες), στη Νέα Αγχίαλο (Αγχιαλίτες) στη Νέα Μεσήμβρια (από τη Μεσημβρία). Στην εκκλησία κάνουν αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβο για το μνημόσυνο του Αγίου Τρύφωνα. (πηγή)

Στο χωριό Βρυσικά του Διδυμότειχου,(όπως αναφέρεται στη σελίδα της Στυλίδας)  την ημέρα του αγίου Τρύφωνα, κάθε αμπελουργός πήγαινε στο αμπέλι του μετά την απόλυση της εκκλησίας, έκοβε τρεις βέργες και, πριν αρχίσει το κλάδεμα ρωτούσε – πού είσαι αϊ Τρύφωνα; Και απαντούσε μόνος του, τάχα πως απαντούσε ο άγιος : εδώ είμαι, αλλά απ΄τα σταφύλια δεν φαίνομαι.

η θεία Ασμίνα θυμάται ένα μασάλι που έλεγαν για τον αϊ Τρύφωνα στο χωριό μας: Περνούσε, λέει, η Παναγία από το αμπέλι του Αϊ Τρύφωνα την ώρα που το κλάδευε, αφαιρέθηκε ο άγιος κοιτάζοντάς την, μουρμούρισε και μια βρισιά και αντί να κόψει την κληματόβεργα έκοψε την μύτη του.

Ίσως βέβαια τίθενται κάποια ερωτήματα απ’όλους μας, για την αξία όλων αυτών (εθίμων, παραδόσεων …) στις μέρες μας. Προσπάθησα να βρω μια απάντηση στη μεγάλη βιβλιοθήκη του διαδικτύου, για τον ευατό μου πάνω απόλα !!!

[…Πεθύμησα να στολιστώ με γιορτερό στολίδι,

να πάγω στην πατρίδα μου, στ’ αγαπητό ταξίδι,

Φύσα, κοσμογυρίστρα μου, χαριτωμένη αύρα.]

Πιστεύω ότι οι διαχρονικοί αυτοί στίχοι του μεγάλου Θρακιώτη ποιητή, Γεώργιου Βιζυηνού συνεπαίρνουν όλους εμάς όταν πρόκειται να επισκεφθούμε την ιδιαίτερη πατρίδα μας, είτε όταν ταξιδεύουμε σε αυτήν μέσα στο χρόνο. (συνέχεια)

Είτε είστε θρήσκος είτε όχι, η αλήθεια είναι πως η μετάδοση των παραδόσεων στα παιδιά μας είναι μια θετική πλευρά του γονικού ρόλου. Πιστεύουμε λοιπόν ότι αυτό που κάνει την παράδοση τόσο σημαντική είναι δίχως άλλο το γεγονός ότι δημιουργεί ένα είδος «συνέπειας» μέσα στην οικογένεια.

Οι ετήσιες παραδόσεις συγκεντρώνουν όλες τις οικογενειακές εμπειρίες σε ένα κόσμο που δυστυχώς περιβάλλει τα παιδιά μας με χάος και αβεβαιότητα.

Η παράδοση βοηθά τους γονείς να δημιουργήσουν την αυτοεκτίμηση και την ασφάλεια των παιδιών καθώς και την σταθερότητα.

Οι επαναλαμβανόμενες κάθε χρόνο δραστηριότητες γίνονται ένα μέσο με το οποίο τα μέλη της οικογένειας μπορούν να χτίσουν την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια. Ανεξάρτητα από το τι άλλο μπορεί να συμβεί, οι παραδόσεις δεν θα αλλάξουν. Σε μιά εποχή που τα πάντα αλλάζουν στην ζωή μας , οι οικογενειακές παραδόσεις έρχονται να δημιουργήσουν μία βάση στο παιδί για να διατηρήσει και να στηριχθεί.(πηγή)

Υγεία σε όλους μας λοιπόν και ίσως του χρόνου!!!

Τελευταία Ενημέρωση στις Παρασκευή, 31 Ιανουάριος 2014 20:33